Najbardziej  prawdopodobny jest związek nazwiska Polak z nazwą etniczną Polak, łacińskie Polonus.
Ze względu na strukturę nazwiska, jego budowę językową, należy zwrócić uwagę, iż zostało ono utworzone nacechowanym patronimicznie (tzn. tworzącym formy od imienia ojca) przyrostkiem –ak. Nie można zatem wykluczyć, że wywodzić się ono od podstawy Pol, a ta od zdrobnienia imienia Apolinary, Apoloniusz (Pol+ak). Potencjalne podstawy nazwiska to także: pole oraz niemiecka nazwa osobowa Pohl, pochodząca od Pole ‘Polak’ (zob. K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Instytutu Języka Polskiego PAN, t. II. L-Ż. Kraków 2001, s. 270).