Sources

• {#1} WIELUŃSKI POWIAT. Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna (MR09760), redakcja ogólna: Tomasz Jurek, opracowanie informatyczne: Stanisław Prinke; where: t. 7 Wieluń, s. 173, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=24472
• {#2} WIELUŃSKA ZIEMIA, KSIĘSTWO. Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna (MR09760), redakcja ogólna: Tomasz Jurek, opracowanie informatyczne: Stanisław Prinke; where: t. 7 Wieluń, s. 173-174, http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=24473
  
  WIELUŃSKA ZIEMIA, KSIĘSTWO (1370 terra Wielunensis) obejmowała pow. ostrzeszowski i wieluński, ponadto za Władysława Opol. południową część Sieradzkiego i półn.-zach. Krakowskiego.
  
  1370 Ludwik Węg. nadał ziemię wiel. in feudum Władysławowi Opol. (DH 3, 336) wraz ze wszystkimi zamkami: Wieluniem, Bolesławcem, Brzezinami, Krzepicami, Olsztynem, Bobolicami i ich okręgami (MPH 2, 645, DH 3, 336); 1372 Władysław Opol. tytułował się księciem W. (A 2, 4, n.), „księstwo” to składało się z 5 dystryktów: bolesł., brzeźnickiego, krzepickiego, olsztyńskiego i wiel. (DP 17, 18; MK 74, 4, zob. Ros. 84); 1375-82 dołączono dystr. ostrz. (Wp 1690; DP 13); 1378 Hińcza star. gener. opolski i wiel. (MK 14, 461); 1382 Bern. Wierusz, sędzia gener. wiel. (MK 17, 124); 1383 na zjeździe w Sieradzu szlachta zażądała przyłączenia W. do Korony (DH 3, 428); 1385 Jagiełło zobowiązał się przyłączyć W. do Polski (DH 3, 451); 1391 król wkroczył do ziemi wiel. i zajął ją z wyjątkiem Bolesławca, który bronił się do 1401 (DH 3, 516, 517, o dacie Ros. 84); 1392 król wydał przywileje dla m. Wielunia i Praszki (BCd 231; Nies. 5, 335-336), 1393-94 opłacał szlachtę i urzędników wiel. (RD 163, 185, 192, 193, 198, 201, 216); 1393 Władysław Opol. zapisał m.in. W. ż. Ofce, a po jej śmierci bratankom: Janowi, Bolkowi, i Bernardowi (LBU 2, 313); 1395 Bern. Wierusz sędzia wiel. i Mik. z Mikorzyna psęd. ostrz. (H 24); 1410 chorągiew ziemi wiel. XIII, na białym polu w środku poprzeczny czerwony pas. Ponieważ była nieliczna, król dołączył do niej zaciężnych ze Śląska (DH 4, 39); 1420 podatek wdzie sier. (GO 1, 3, zob. Ros. 85); 1432 na obszarze W. działał Puchała (SRS 6, 166); 1440 Wrocławianie zniszczyli W. korzystając z wyjazdu króla na koronację do Węgier (SRS 13, 76); 1442 Azenheimer, dowódca Elżbiety węgierskiej, spustoszył W. (DH 4, 682); 1447 Jan Katowicki dwakroć najechał i splądrował W. (DH 5, 41); 1451 wielu ze szlachty wiel. poległo pod Byczyną, walcząc przeciwko Janowi Jelczowi (DH 5, 97-98); 1452 Bolko opolski najechał Siewierskie i W. (DH 5, 113); morowe powietrze (DH 5, 116, 117); 1456 pertraktacje króla z Bolkiem opolskim o pożyczkę 100000 fl. pod zastaw ziemi wiel. nie doszły do skutku (DH 5, 222); 1474 Maciej węg. wysłał wojska celem spustoszenia Wielkopolski i W. (DH 5, 615).
  
  1383-1472 wzmianki Pominięto w tym wykazie dokumenty z tytulaturą Władysława Opol., ks. opolskiego, wieluńskiego etc. (DH 1, 53; 2, 409; 3, 420; 504, 511, 522; 4, 103; 5, 214; D 3, 120-122, 148, 149, SRS 6, 166; 13, 180).
• {#3} Wieluń wg Glogera. Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Zygmunt Gloger, (1900, Cracow), Spółka Wydawnicza Polska; where: s. 98-100; repository: Biblioteka Narodowa, where: II 231.958; repository: Polona, where: https://polona.pl/item-view/e6c69e93-487f-405d-bbd2-12e5d838bc66
  
  …… Ziemia zaś Wieluńska, wzdłuż granicy śląskiej ciągnąca się, miała przestrzeni mil kwadratowych 50½ i podzielona była na dwa powiaty: większy Wieluński i znacznie mniejszy Ostrzeszowski. Pierwej zwana ona była ziemią Rudzką, od grodu zbudowanego we wsi Rudzie. …… Długosz opowiada, że ponieważ Ruda miała grunt nieużyty i bezwodny, przeto miasto przeniesionem zostało w okolicę piękniejszą, na płaszczyznę pochyłą i żyzną, strugami bieżącej wody zwilżoną, do miejsca zwanego Wieluniem, od którego cała ziemia Rudzka dostała nazwę Wieluńskiej.
  Województwo Sieradzkie w czterech powiatach obejmowało w wieku XVI parafij 127, miast 29 i wsi 938, ziemia zaś Wieluńska parafij 67, miast 13 i wsi 182, miała zatem względnie do przestrzeni znacznie liczniejsze parafie i miasteczka. Gleby ornej miała ziemia Wieluńska w stosunku do ogólnej przestrzeni mniej niż inne. Przyczyny tego, że pomimo najrzadszego zaludnienia było tu najwięcej kościołów i duchowieństwa, szukać należy w osobistej pobożności panujących książąt. …… Ziemia Wieluńska rządziła się osobno, mając własnych urzędników ziemskich i sądowych. Miała jednego senatora mniejszego, to jest kasztelana wieluńskiego, starostwa grodowe dwa: Wieluńskie i Ostrzeszowskie, niegrodowe: Bolesławskie i Grabowskie. Sejmikowała w Wieluniu i obierała 2 posłów. W każdym z jej powiatów byli urzędnicy ziemscy oddzielni, począwszy od podkomorzego. Tylko wojewoda sieradzki mianował podwojewodziego wieluńskiego i dowodził pospolitem ruszeniem tej ziemi. Herb jej przedstawia baranka z chorągiewką i krzyżem. ……
• {#4} Postanowienie o rozgraniczeniu powiatów nowych dziesięciu gubernij Królestwa Polskiego z dnia 29 Grudnia (10 Stycznia) 1867-8 r.. Dziennik Praw Królestwa Polskiego T. 67, Nr 222, 1867, http://books.google.pl/books?id=heAKAAAAYAAJ
  Podlaska Biblioteka Cyfrowa http://pbc.biaman.pl/dlibra/publication?id=4507; where: poz. 37, s. 365 (http://books.google.pl/books?id=heAKAAAAYAAJ&pg=PA365)
  
  Dziennik Praw
  Tom 67.
  (…)
  No 222
  (…)
  W Imieniu Najjaśniejszego ALEXANDRA II-go, Cesarza i Samowładcy Wszech Rossyi, Króla Polskiego, Wielkiego Księcia Finlandzkiego, etc., etc., et.c
  Komitet Urządzający w Królestwie Polskiem.
  Zważywszy, że od czasu wydania przez Komitet Urządzający postanowienia z dnia 5 (17) Stycznia 1867 r. o rozgraniczeniu powiatów nowych dziesięciu gubernij Królewstwa Polskiego, zaszły zmiany w składzie i położeniu niektórych gmin, tudzień, że w nazwach tychże wcisnęły się pomuyłki przy drukowaniu rzeczonego postanowienia, Komitet Urządzający postanowił i stanowi:
  Art. 1. Powiaty Królestwa Polskiego składają się z następującycy miast i gmin wiejskich:
  (…)
  II. Gubernja Kaliszska
  (…)
  8. Powiat Wielunski.
  Miasta: Wielun, Lututów, Wieruszow, Bolesławiec, Praszka, Działoszyn.
  Gminy Wiejskie: Skrzynki, Galewice, Kuźnica-Grabowska, Sokolniki, Lututów, Naramnice, Czastary, Bolesławiec, Dzietrzkowice, Skomlin, Mokrsko, Kurów, Wydrzyn, Skrzynno, Konopnica, Starzenica, Kamionka, Rudnik, Mierzyce, Radoszewice, Działoszyn, Strojec, Kiełczygłów, Siemkowice
  citation: 9 NOV 2008, Maciej Róg

Multimedia album

	Mappa powiatu wieluńskiego 1847 »» 1866 Poland
	Informator Wieluński 1935 Wieluń
	Wielun County’s coat of arms
	Wielun County’s flag
	Komisarz do Spraw Włościańskich Powiatu Wieluńskiego
	Komisja Porządkowa Cywilno-Wojskowa ziemi wieluńskiej i powiatu ostrzeszowskiego
	Terrestria et castrensia Wielunensia
	Acta succamerarialia Wielunensia

List of events (5)

Links to the record